Tabaco Reviewed (Tabaco sa hiling ko)

Pagdai ka daing bunga an paros

na puwedeng rabnuton, pagdai ka

nagkakamang an panahon

sa lugad kan mga dahon, pagdai ka

daing duga an bungang ini

an bangang bulan ngirit

na daing ugma sa ibabaw kan itom.

English:

In your absence

In your absence the wind is fruitless

I have nothing to reap, in your absence

the season crawls

on the wound of the leaves, in your absence

this fruit is sapless

the half moon is a smile

without joy on the black surface.

Tagalog:

Pagwala ka

Pagwala ka walang bunga ang hangin

na maaaring dukutin, pagwala ka

gumagapang ang panahon

sa sugat ng mga dahon, pagwala ka

walang katas ang bungang ito

ang hating buwan ngiting

walang saya sa ibabaw ng itim.

Kun mahiling mo sana kuta an gabos pirmi sa mata kan nagrurumdom, tibaad makakakuang gayon.

Kun mahiling mo sana— bakong an ilaw sa sala ngonian na mauran na hapon na pipagdagka ka sa katabangan kan tanawon, pwedeng maging arog man kan hiniribian mong mga aldaw sa kaakian na yaon na sana sa giromdom?

Kadaklan pano sa nagtatao satuyang pungaw dulot man sana kan sadiri tang kahugakan na maghiling. Minaralapwas sana an kada oras na dai kitang nakukua o nauukdan.

Sa sarong tanaw, makua ta kuta an kapahingaloan sa pagigi tang yaon digdi, pwedeng ngonian na sana, buda an daing kasagkodan naghahalat na satuya.

Ikaogma ta lamang kuta an pagmati na, iyo luway-luway na kitang napapara, pero bukas pa an paglaom na pwede ta pang punan na maging gilayon.

Pebrero7, 2009. Tayhi.

* * *

Kung makikita mo lamang sana ang lahat lagi sa mata ng umaalala, baka makakuha ng ganda.

Kung makikita mo lamang— di ba’t ang ilaw sa sala ngayong maulang hapon na bumabalisa sa’yo sa katabangan ng tanawin ay maaaring maging tulad din ng mga iniyakan mong mga araw sa kabataan na naroroon na lamang sa alaala?

Karamihan kasi sa nagdudulot sa atin ng lungkot dala na rin ng sarili nating katamaran na tumingin. Lumalagpas lamang ang bawat oras na wala tayong nakukuha o natututunan.

Sa isang tanaw, makuha sana natin ang kapayapaan sa ating pagiging andito, maaaring ngayon na lamang, at hinihintay na tayo ng walang hanggan.

Ikasaya sana natin ang pakiramdam na, oo unti-unti na tayong naglalaho, ngunit bukas pa ang pag-asang maaari pa nating umpisahan na maging muli.

Painting: "Human Condition", by: Rene Magritte

Surat

Agom, naubos ko na saimo an gabos na similiya; dai nang kagayunan sa kinaban na dai ko pa inuyon sa saimong katawohan. Dai na akong rawit-dawit na maiaatang saimo na dai ko ootrohon an sadiri ko.

Anong pagkamuot an satuya? Arog sa tinanom na naghahagad pang pagpadaba sa daga dawa yaraya na ini sa kahinugan buda rambong?

Makangirabong isipon na dai ka, garo sarong pagbasang-basang, garo arog kan sarong tawong-bituon na nakapatod sa saiyang lunadan pataw-pataw sa daing purong diklom kan kahewasan. Tama na taramon na natuod na ako saimo kaya siring kaini an sakong paglapag? Sala daw na mamatean ko ini?

Arog kan sarong ilas huna ko dai nang iba sa luwas mo. Huna ko masunod na kaini kagadanan.

Muya ko naman kutang makamati ki pag-aling hali sa iba, pero dai ko aram kun makakapades sinda kan pag-aling mo.

Nugad sierto ako sa paghuna na nasala sana su satong pagkatuparan, na igwang duwang tawo sa kun sain na iyo dapat an para satuya, pero nugad man dai akong duda na inaki sana akong suhay saimo para maukdan kong hanapon ka, na an gabos tang pagmawot na makatupar ki pagkamuot para sana usulon kita na magtagbuan sa tahaw.

Maluya akong magbilang ki taon, matapo an utak ko sa pagrumdom, pero aram kong naggurang akong kairiba ka, aram kong nagsakit ako, nakulugan, nalugad, nagsiriblagan, narahay, buda naogmang maray.

Buda kun igwa talagang hewas na masuhay satuya, na dai ko kayang panuan, masibog akong sarong lakad. Kun harani pa an, saro pa. Saro pa kun kaipuhan. Dawa pira, sagkod sa mataram mong harayo na kita. Sagkod sa tama na an hewas para mawoton mo gilayon na otrohon an satuyang buhay.

Pebrero 3, 2009. Karangahan.

* * *

Tagalog:

Sulat

Kabiyak, naubos ko na saiyo ang lahat nang pagwawangis; wala nang kagandahan sa daigdig na di ko pa naihinalintulad sa iyong katauhan. Wala na akong tula na mai-aalay na di ko uulitin ang aking sarili.

Anong pag-ibig ang sa atin? Tulad sa halamang humihingi pang pagsuyo sa lupa gayong subsob na ito sa kahinugan at lago?

Nakakapangilabot isiping wala ka, parang isang iskandalo, parang tulad sa taong-bituin na napatid sa kanyang sasakyan palutang-lutang sa walang dulong dilim ng kalawakan. Tama bang sabihing nakasanayan na kita kaya ganun na lamang ang pagbuntot ko saiyo? Mali bang maramdaman ko ito?

Tulad ng isang bangungot akala ko wala nang iba sa labas mo. Akala ko ang susunod na ay kamatayan.

Nais ko na rin sanang makaramdam ng pag-aruga mula sa iba, ngunit di ko alam kung mapapantayan nila ang iyong pag-aruga.

Minsan, sigurado ako sa akalang nagkamali lang ang ating pagtagpo, na may dalawang tao sa kung saan na siyang dapat para sa atin, ngunit, minsan wala akong duda na isinilang lamang akong hiwalay sayo para matutunan kong hanapin ka, na ang lahat ng ating pagnasang makatagpo ng pag-ibig ay para lamang itulak tayo na magsalubong sa gitna.

Mahina akong magbilang ng taon, marupok ang utak ko sa pag-alala, ngunit alam kong tumanda akong kasama ka, alam kong naghirap ako, nasaktan, nasugatan, nawasak, nahilom, at lumigayang lubos.

At kung meron talagang lawak na hahati sa atin, na di ko kayang punan, aatras ako ng isang hakbang. Kung malapit pa yan, isa pa. Isa pa kung kinakailangan. Kahit ilan, hanggang sa masabi mong malayo na tayo. Hanggang sa mainam na ang lawak para naisin mo uling ulitin ang ating buhay.

Photo: Detail “LADY WRITING A LETTER WITH HER MAID” by Vermeer

http://karangahanonline.blogspot.com/2009/02/karangahan-vol-iv-pebrero-2009.html

Just Click the link. Featured writers:

ESTING JACOB

GIOVHANNII C. BUEN

JAIME JESUS BORLAGDAN

For submissions, email: waterpatterns@yahoo.com

BIKOL WORKS ONLY.

AN LALAKING MUYANG LUMAYOG

ni Jamie Jesus Borlagdan

Igwa daang sarong lalaking muyang lumayog. Tolong banggi siyang nag-isip na daing katurog, buda dawa sa katurog naiisip niya an paglayog pero daing kasimbagan. Sa pang-apat na banggi tinaram saiya kan Bantay sa Pinto kan Pangiturugan, na an bathala kan mga bayong igwang harong sa gurang na Piling marambong sa ika-tolong liko kan salog kan Baranghawon. Tibaad makatabang daa kun inio dumanon niya. Kaya insigida pagmuklat, daing duwa-duwang sinungko niya su rona.

Kan matuparan niya su kahoy na pighahanap. Nag-apod siya sa puon kan Pili:

“Bayong, bayong, muya kong libuton an kinaban, muya kong lumayog pero dai akong aram. Bayong, bayong...”

Nagpahiling su Bathala kan mga Bayong buda nagtaram:

“Dai taka kaan mapapaonrahan, sagkod an samong tataramon kaya mong itaram.”

“Pano ko man an mauukudan?”

“Lingawan mo an boses na saimong aram.”

“Pano man, dai ko ngani marumduman kun pano ko ini naukudan.”

“Sa puon kan Piling ini, makukua mo an sakuyang mga ati. Ngonian kun muya mo talagang mahiling an kinaban, kaipuhan mong lumayog, kun muya mo talagang lumayog, an tataramon kan bayong kaipuhan mong manuodan—pagkinaon mo an mga ipot sa pamitsan kaining Pili, aabtan ka ki nganang pirot buda mangingiturog ka, pagmata mo dai mo na masasawod an taramon na kinadakulaan mo. Ngonian, kaya mo daw halunon an naghali sa sakong lubot?”

Bilog na buhay niya paglayog sana an muya niya, an buhay kan hayop na naglalakaw haloy niya nang tinalikudan, buda nabuhay sa pangiturugan. Pigtatawan siya ki paagi na mahaman an pangiturugan na ini, sa isip niya ano na sana an diit na pait para sa namit kan daing sagkodan na langit.

Arog kan taramon kan Bayong, kinaon niya su ipot, napirot siya, nangiturog. Sa pangiturugan, natuparan niya giraray su Bantay sa Pinto kan Pangiturugan,

“Mala ako an nagdara saimo digdi, tatawan taka pang tsansa na baguhon an saimong disisyon.”

Inagda kan Bantay su lalaki sa sarong lamesang may duwang kopita, may kutsilyo, buda bunga ki Pili.

“Pag ininum mo an laog kan kopitang ini, papaliwuyon ka na garo ka naglilihi, an duwang namit sana kan bunga kan Pili an makakahali kan saimong pagliwoy. Manatok an lantahon, masapog an ilog. Pagmata mo mananamitan mo an hamis kan tataramon kan tawo.”

“Pag ininum mo man an yaon digdi, garo ginusgos ki langaton an dila mo, bubuahon ka kan gatol kaini, sagkod sa ika na mismo an magiris kan dila mo, gamit ining kutsilyo.”

Sa tarom kan kutsilyo may nakasurat sa bulawan, pero an taramon dai niya masabutan.

“Muya ko sanang lumayog, buda mahiling an kinaban, dai akong paki-aram kun dai na ako makataram. Muya ko sanang lumayog...”

Ginawgaw saiya kan Bantay su kopita. Naglaad su lukas kan kutsilyong garo ngarakngak.

Pagmuklat dai na siyang boses. Pagnagtataram siya, an nagluluwas katoninungan. Imbes kamunduan, namatean niya an nganang ogma, ta nagrarani na siya sa pagkahaman kan saiyang mawot.

Nag-apod siya sa puon kan Pili.

Nag-apod siya sa puon kan Pili.

Nag-apod siya sa puon kan Pili.

Nag-apod siya...

Sa puon kan Pili, sa likod kan rambong, mga tanog kan pakpak, na gari palakpak pagkatapos makadangog ki paulok na pwertehon.

Pebrero 1, 2009. Karangahan.